Çepni Boyu'nda: ”Moğollar” Aşiretleri

Çunkar-Çongar Aşireti: ‘’Çonkar’’ soyadlılar, 165 1701 (1113) tarihli bir hükümden,
Sivas Beylerbeyliği'ne tâbi "Çepni-i Çunkar" adıyla anılan bir kazanın bulunduğu anlaşılmaktadır.

Demirciler-Kandemir Aşireti: ‘’Demir, Demirci, Özdemir‘’ soyadlarına sahip kişiler

Avşar "Afşar" Boyu'nda: ”Moğollar” Aşiretleri

Çulhalı Aşireti: Kaman’da ve Çiçekdağ’da ‘’Çulhalar-Çulha’’ soyadı alanlar.

Kama-Kaman Aşireti: Kaman İlçesi Kurucuları, Kaman ve Hamit Kasabası’nda ‘’Kaman’’ soyadı alanlar

Bahadır Aşireti: Homurlu Köylerinde ‘’Bahadır’’ soy adı alan oymak

Arbişli Aşireti: Kaman-Meşe Köyü’nde ‘’Ağabişoğlu’’ sülalesi

Köpekli Aşireti: Kırşehir’de Köpek Köyü ile Mucur’a bağlı Köpekli köyü kurucuları ve sakinleri

Küçüklü Aşireti: Kaman’da ‘’Küçükoğulları’’ sülale adı

Ceceli Aşireti: Cacabey’in de mensup olduğu aşiret, Ceceli ve Caca soyadına sahip kişiler

Tok Aşireti: Çiçekdağ ve Akçakent’te ‘’Tok’’ soyadına sahip kişiler

Taf (Maf) Aşireti: Mucur İlçesi Aydoğmuş Köyü’nde ‘’Tav’’ sülalesi ‘’Güneş’’ soyadı alanlar, Tepesidelik köyü sakinlerinin bir kısmı

Çemelü Aşireti: Karacaören’de ‘’Çimeli‘’ sülalesi

Toklu Kömüş Aşireti: Toklumen Köyü kurucuları

Bayındır Boyu'nda: ”Moğollar” Aşiretleri

Tülek Aşireti: Çiçekdağ’da birçok Köy’de yaşayanları mensup olduğu aşirettir.
(beşikli, ibikli, Timurlu, hacıhasanlı, ortahacıahmetli, hacıduraklı, arapın köyü,
yukarıhacıahmetli, kırdök, Hüseyinli, hüseyin çiftliği)

Bayat "Bayad" Boyu'nda: ”Moğollar” Aşiretleri

Bayatlar "Bayadlar" Moğol-Türk Aşireti: Azeri kaynak:
"Camiüt-Təvarix" adlı ünlü əsərin müəllifi Fəzlullah Rəşidəddin, adı çəkilən əsərində zikr etdiyi
bir çox tayfanın adları X əsrdən öncəki Monqolustana aid tarixi sənədlərdə görüldüyü ifadə edilməkdədir.
Əhməd Zəki Vəlidi Toğan isə bu mövzuda belə deyir: “Şimaldan və şimali-şərqdən qalxıb gəlmiş
və cənuba yerləşmiş olan “Uyrat-Uyğurlar”, “Kayat-Kayılar”, “Kanıklıyut-Bayaut-Bayatlar” adlarını daşıyan qəbilələr
əslən Türk olub Çingiz xanın ortaya çıxışına qədər Monqollaşmış ancaq buna rəğmən Türk ənənələrini də tamamilə
unutmamış olduqları məlum olur...

Şərqi Oğuzlardan olan Bayatlar, Monqollar arasında Moğol, Oğuz və Kiməklər arasında Türk qəbiləsi sayılmışdılar.
Türk və Monqol qaynaşmasının bu dövrdə sürətləndiyi, aralarındakı əlaqələrin artdığı asanlıqla görünür.

Bayatların Çingiz xan ilə əlaqələri haqqında mənbələr müxtəlif məlumatlar verməktədir.
Bunlardan bəziləri Çingiz xanın Bayatları qul olmağa məcbur etdiyini iddia edərkən,
digərləri da əksini irəli sürərək Bayatların qul deyil; Çingiz xan tərəfindən xətiri sayılı bir müamələ gördüklərini
ifadə etməkdədir.

İsmailili Aşireti: İsmail Kethüda adlı taifeye bağlı aşiret

Dulkadirli Hanedan Soyu

Zülkadiriye Aşireti: Çiçekdağ’da aynı isimli köy kurucuları

Dulkadiroğlu Aşireti: Dulkadirli köyleri

Akçakoyunlu Aşireti: Kırşehir’de ve Akçakent’te ‘’Yaycılar’’ sülalesinin mensup olduğu aşiret

Muradlı Aşireti: İnlimurat köyü kurucuları

Kuşçular Aşireti: Akcaağıl ve Örenli’de ‘’Kuşçu-Kuş’’ soyadlılar

Barak Aşireti: Akçakent Ödemişli ve Taburoğlu Köyü kurucuları

Kanglı Aşireti: Akpınar’da ‘’Kanlı’’ soyadı alanlar, Mucur ve Boztepe,
Çiçekdağ ve Kaman’da ‘’Kangal’’ soyadı alanlar

Kara-Musalı Aşireti: Kaman İlçesi ve merkez’de ‘’Karamusalı’’ sülalesi

Sarıcalar Aşireti: Çiçekdağ ve Akpınar, Kırşehir ALişar Köyü’ndeki ‘Sarıcalar’’ sülalesi
ile Çayağzı Kasabasın’da ‘’Sarıca’’ soyadına sahip olanlar

Yaparlı Boyu'nda: ”Moğollar” Aşiretleri

Karacalı Aşireti: Akçakent ve Çiçekdağ’da ve köylerinde ‘’Karacaoğlu’’ sülalesi

Boz-Ulus Türkmenleri'nde: ”Moğollar” Aşiretleri

Muğulcalı-Muscalı-Musacalı-Musulcalı Aşireti: Aşiretin kurucularının 4 kardeşi
bugün bu ‘’Köycü, Akdeniz, Yıldırım, Aydoğan’’ soyadları ile bulabilirsiniz.
Ayrıca yakın akrabaları Güheroğulları ‘’Altıntaş’’ soyadı ve
uzak akrabaları Kanlı Ahmed'in soyunu ‘’Yeşildağ’’ soyadı ile bulabilirsiniz.

Türkleşmiş Moğol aşireti farklı isimlerle şu şekildedir:
Moğolcalı, Moğolcalu, Moğulcalı, Moğulcalu, Muğulcalı, Muğulcalu, Muscalı, Muscalu,
Musacalı, Musacalu, Müscalı, Müscalu, Müsacalı, Müsacalu, Musulcalı, Musulculu, Musulcalu,
Muslucalı, Muslucu, Muslucalu, Müsiceli, Müsicelü, Müsülcali, Müsülcalü –
diye Irak’ın Musul, TELAFER Türk-Moğolları

Bugün Emirdağında (“Nevahi-i Barçın Kazası”) Ekizce köyünde yaşarlar..

Bu Aşirete Türk boylarındanda katılanlar vardı bunlar: Kırgızlar bugün bu ‘’Kalender’’ soyadı ile bulabilirsiniz.
Ve yine bir Türk boyundan katılan: Oğuzlardan bugün bu ‘’Yılmaz’’ soyadı ile bulabilirsiniz.

Aşiretin ismi İlhanlı Devleti Sultanı: Sultan Musa Han'dan geldiği düşünülüyor
Sultan Musa Han kimdir: Şecere'si sırasıyla şöyle: Cengiz Han > Tülü (Tuluy) > Hülagü Han > Turgay (Turagay > Baydu > Ali > "Musa Han"
Hayatı: Sultan Musa Han 1336 ile 1337 yılları arası İlhanlı hükümdarı idi.
Baydu Han'ın torunudur. Baydu'nun oğlu Ali'nin oğlu'dur.
Meraga yakınlarında 10 Nisan günü gerçekleşen muharebede, Arpa Han'ı öldüren Bağdat valisi Oyrat Ali Padişah tarafından
tahta geçirilmiştir.
Bu anlamda Musa Han, Ali Padişah'ın kuklasıydı. Fakat, Celayir Sultanı Hasan Büzurg Musa'ya meydan okudu.
24 Temmuz 1336 tarihinde mağlup olduktan sonra Ali öldürüldü, Musa da Musul'a kaçmak zorunda kaldı.
Ve Musul'da Muğulcalı aşiretine sığındı ve onlarında içlerine karışan Musa Han'nın soyu ile isimleri zamanla Muscalı-Musacalı
olduğu düşünülüyor.

Sadun Köprülü diyor ki: Muğulcalı, Muğulcalu - Müsacalı, Müsacalu - Muslucalı, Muslucu, Muslucalu diye Irak’ın Musul,
TELAFER Türklerinin "Türk-Moğolları" Türkmen aşiretinin "Türkleşmiş Moğol aşiretidir." ayni kolundandır.

Bu hakikat Osmanlı arşiv belgelerinde de takip edilebilmektedir. Nitekim Moğol aşiretlerinden Celayir, Tatar, Sulduz vs. den
yörükan ya da Türkmen taifesi olarak bahsedilirken aynı şekilde Muğan, Muğanan,
Muğanlı, Muğanlu, Muğulcalı, Muğulcalu - Müsacalı, Müsacalu - Muslucalı, Muslucu, Muslucalu gibi aşiretler de
Türkmen olarak kaydedilmiştir.
*Bkz Cevdet Türkay, a.g.e, s. 37, 124, 158, 277.+ Diğer taraftan Kara Tatarlar da pek çok bakımdan Türkmenleşmişlerdi.

Boz-Ulus Türkmenleri'nde diğer ”Moğol” Aşiretleri: Bayat-Bayad, Argın, Cecelü, Musa Hacılı, Karalı (Karalu),
Ağca Koyunlu, Barak, Çöteler, İlhanlı (İlhanlu), Tatar Alilü, Köpeklü, Bahadırlu, Kıçı lu

Kara-Ulus'da: ”Moğollar” Aşiretleri

Kara Ulus Oymağı: / Kara Ulus Aşireti: Moğol Türklerinden olan bu Türk oymağı çok yiğitlikle tanınarak
15 nci çağın başlangıcıyla Timurlenk döneminde doğu Türkistan bölgesinden Mandalı, Hanekın, Bedre Diyala,
Kerkük şehrine yerleşmişlerdir, ayrıca Türkiye, İran Türklerinde izleri görünmektedir,
oymağın büyüklerinden Hamit Şafi kendi dili Türkçeye bağlı kalmaktaydılar ve dilini savunarak uzun yıllar mücadele etmiştir.

Kara Ulus oymağı: Hamrin dağı Mendili, Hanekın, Kerkük, Telafer, Musul, Türkiye’nin birçok yerlerinde Neftçi
Kara Ulustan bir parçadır Tatar Moğol’durlar, Kara Ulustan ayrılan kollarsa Cermo, Silel, Havasiye, Yetkoker, Kıbrat, Abbas ve Azzavi.

Kara-Ulus oymağı Akkoyunlular devletini kurarak, Türkiye Irak’ın Kerkük Mandalı, Hanekın, Karatepe ve birçok yerlerde yerleşmişlerdir.

KARA-ULUS AŞİRETİ: AKKOYUNLULAR çağında Kurmançlar'ın "Kurmanç'ın doğru yazılısı Kumanlar" bütün BEÇEN / BEÇENELİ / PEÇENEK
kolundan gelen boy ve oymaklar bu adla anılırdı. Kuzey Irak'ta da KARA-ULUS adlı ve 6 oymaklı bir Kürt aşîreti vardır.
Osmanlı Tahrîr Defterlerinde "Konar-Göçer Ekrad Taifesinden" gösterilmişlerdir. Bu da PEÇENEK TÜRKLERİ'nin
baştan beri dağda geçen göçebeler olduğunu gösterir.

Cermondi Oymağı: Türkmen oymağı olarak, Moğol boyundan Kara Ulus oymağındandır,
günümüzde kaynaşma ilgilenme nedeniyle bir bölümü Kürtleşmişlerdir,
Cermondi oymağı "Kürtler Carmawendi diyorlar" bu gün Hanekın, Kızlarbat, Mendili, İran’a yerleşmişlerdir.

Kikan / Kikiler Oymağı: Türkmen oymağı olarak, Moğol boyundan Kara Ulus oymağındandır,
günümüzde kaynaşma ilgilenme nedeniyle bir bölümü Kürtleşmişlerdir,
Kikan / Kikiler oymağı "Kürtler Kakewend diyorlar".

Çurikan / Çurukan Aşireti: 48 boylu KİKAN / KİKİLER adlı Ulus'un 24 boylu yarı koludurlar.
TÜRKİSTAN'daki adaşları olan boy ve oymaklar TÜRKÇE konuşurlardı.

KİKİ / KİKANLI AŞİRETİ: "KİKİ-KHALAÇAN" ve "KİKİ-ÇURUKAN" adlı 24'erden 48 boya ayrılan büyük bir ULUS'tur.
Hayvancılıkla iştigal ederler. TÜRKİSTAN'daki adaşları olan boy ve oymaklar TÜRKÇE konuşurlar.
Mardin-Diyarbakır-Urfa arasında dağılmışlardır. Şüphesiz TÜRK KALAÇLAR'la akraba olan KİKANLILAR,
Kürt oymakları arasında Kiki diye adlandırılmışlardır.

Karakoyunlu oymağı: Karakoyunlu oymağı gücüyle Yıvalardan sonra bölgeye yerleşmiştir.
Moğol yönetiminden sonra bu bölgede siyasi bir güç ortaya bu defa Türkmenler ve ikinci unsurları Moğollar çıkmıştır,
varlıklarını Karakoyunlular göstermişlerdir Yıvalar, Karakoyunlular arasında yakından akrabalık olmuştur.
Karakoyunlu oymağının, Oğuz ve Moğol boylarından olduğu bellileşmiştir.

Musul’un 20 km. kuzey-batısında yer alan Karakoyunlu köyü tek yoğun Türkmen köyü olarak kurulmuştur.
Çevresinde olan kalıntılardan anlaşılıyor Kerkük'ün 20 km.
güneyinde bulunan Tazehurmatu bucağının Karakoyunlu oymağından geldiklerini ve Tatar (Moğol) soyundan olarak
Karakoyunlular tarafından yapılmıştır, Kerkük Tuzhurmatu İlçesi'nin çevresinde Bayat boyundan köyler olan Türkmenler
Karakoyunlulara dayanmaktadır, ayrıca Kömbemler, Kızıl yar, Altunköprünün bir bölümü ve birçok Türkmen köyleri de
Kara koyunludur bu oymak özelikle İran, Suriye, Filistin, Urdun, Lübnan gibi Azerbaycan ve Türkiye’de bulunmaktadır.

Şebek oymağı: Musul bölgesinde yaşayan varlığını Türkmen oymağı olarak koruyan önemli büyük bir Türkmen oymağındandır,
Şebek oymağının adı Tahmasb döneminde 10 bin çadır oldukları bilinen İran Bayatları hakanı Şah Bek'ten gelmişlerdir.
Batı Türkistan'da Timur oğullarının döneminde uzaklaşmışlardır, Şebekler Çoçı Ulusu hanlarından Şıban Han oğullarıdır
ayrıca Şıban Özbekleri, 15. yüzyılda Sırderya kıyılarında İran Türklerinden olan Harizm'i Timur oğullarının meydana gelmektedir.
Şebek oymağının en önemli hakanlarından Yiğit kahramanlarından becerikli Şaybak (Şeybek) Han adıyla şanıyla tanınmaktadır.

Şebek oymağının, Şaybak veya Şeybek Han'ın torunlarıdır.
Şebeklerin, Hacı Bektaş Veli'ye bağlı olarak Bektaşi geleneklerini, göreneklerini, kültürünü benimsemekte dirler.
Şebekler Musul'un doğusunda yer alan elliden fazla köylerde yaşamaktadırlar. Şebek Türkmen köylerden,
1-Abbasiye 2-Albek 3-Arpacı 4-Babıniyet 5-Basahre 6-Ba'şika 7-Ba'vize 8-Bazvaya 9-Baybuğ 10-Bedene
11-Bılavât 12-Besan Bısatlı 13-ilevhan 14-Çinçi 15-Deraviş (Dervişler) 16-Gökçeli
17-Harabasultan 18-Haznebend 19-Hıdırilyas 20-Karakoyun 21-Karaşor 22-Karatepe 23-Karatepe 24-Şebek
25-Karayatağ 26-Kadıköy (Kazıye), 27-Keberli 28-Kehrîz
29-Körgariban 30-Minara Şebek 31-Ömerkayaçı 32-Yunus peygamber 33-Selimiye 34-Şemsiyyat 35-Şeyhemir 36-Şirehan (Şirinhan)
37-Telyara 38-Tercille 39-Tezharap 40-Topzava 41-Yarımca 42-Yengi Bısatlı
43-Zehrahatun Bektaşi kullarına bağlı olan Şebekler, dini törenleri Bektaşi geleneklerine göre düzenlemektedirler.
Hacı Bektaş-ı Velî'ye karşı büyük saygı, sevgi beslemektedirler, Şebekler Osmanlı döneminde İmparatorluğun birçok bölgesinde
Şebeklerin konuştukları dil, Azerî Türkçesine yakın Türkmence bir özellik taşımaktadır.
Dini törenlerinde okunan şiirler ise, daha çok Nesîmi, Fuzûlî, Hataî ve Sadî gibi, ünlü şairin şiirleridir.
Türkmen Şebek oymağı Sünni, Şii’dirler, Gökçeli ve Yarımca Şebeklerinin çoğu Sünni mezhebindendir.

Şebekler tanınmış Türkmen oymaklarından olarak günümüzde Musul şehrinin doğuşunda 15 enci çağın başlangıcıyla
İmamı, Bektaşi olarak Türkmen hakanı Şah bek ordusundan kalarak ve Türkmen Şah Nedir ordusuyla birlikte bu topraklara gelmişlerdir.
Ve miladı 1743 tarihinde Musul vilayetini abluka ederek Kerkük, Erbil gibi toprakları ele geçirmek istemişlerdir.

Şebekler Türkmen oymaklarından Veli Beştaşın torunlarından olarak bugün Türkiye’de tanınan alevi Bektaşi oymağı
Türkiye’ni İran’ın, Azerbaycan’ın birçok yerlerinde bu oymak bulunmaktadır,
Şebekler, Aleviler, Bektaşiler olarak büyük Türkmen oymağıdır.
Sanıyla, adıyla, tarihiyle Türkmendiler.

DEDELER AŞİRETİ: Alevî olup, "TÜRKMAN Yörükanı Taifesinden"dirler.

Avşar (Afşar) Oymağı: Avşarlar (Afşarlar) ve Tat, Kızılbaşlara bir arada yaşamaktaydılar.

Çepni Oymağı: Çepniler ve Tat, Kızılbaşlara bir arada yaşamaktaydılar.

Beğdili oymağı: Oğuz boylarındandır Kanunî döneminin ilk yıllarında
Halep Türkmenleri arasında bulunan ana Beğdili kolu Türkmen topluluğunun en büyük oymağıdır,
Beğdililer Safevî devletinin kuruluşunda önemli yerleri bulunmaktadır, onların bir kolu da İran'a giderek.
Kuzey Suriye Türkmenleri ile Safevi devletini Şamlu adlı kurutanlığına katılmışlardır. Şah Abbas devrinde
Şamlular bütün Kızılbaş boylarını aşarak birinci sırada yer almışlardır.
Safevî devletinin güçlü olmasında en önde Türk boylarından olan Şamlu boyu, Beğdili, İnallu (daha İnanlu) ve
Harbendelu ile yer almışlardır. Ve (Hudabendelu) obalarını oluşturuyordular Şamlu boyu beylerinde yakın bir bağlılığı olan
Şah Abbas devrinde bu boydan büyük hakanlar çıkmıştır, Şamlu hakanlarından Beğdili obasından Ahmed Bey, H. 1002 (1593-1594) de
Şah Abbas tarafından Lâhican darugalığına görev almıştır. Şamlu boyunun İnallu (İnanlu) obası
Şahı Seven köyü olarak varlığını sürdürmektedir.
Bugün Musul yöresinde Türkmen köylerinde Begdelli (Beğdeli) diye tanınan Türkmen oymağı görünmektedir.
Musul'un kuzeyi Reşidiye, Şirehan (Şirinhan) ve Selimiye gibi köylerde köklerinin Begdeli boyundandır.
Şirehan köyünde tanınan Ceccoevi (Cercisevi) ile Cemşidevi adlı boylar birbirlerine yakından akrabadılar, Begdelli boyuna bağlı olanlar.
Musul'un Selimiye ve Reşidiye gibi birçok yörelerinde yaşamaktadırlar.

Bacvanlu, Bacvan oymağı: Türkmen oymaklarından olarak Bacvanlı ve Bacvan oymağı Bacnak yani "Bac alan demektir.
Bu oymak ve aileler Kerkük yöresinde Bacalan olarak geçmektedir. Ayrıca Bacvanlular İran bölgesinde bulunarak geçmişten Habur’dan,
Ural dağlarından gelerek Musul şehrine yerleşerek, Şafii mezhebine bağlı olarak ve Irak'ta dağınık biçimde yaşamaktadırlar.
Günümüzde Diyala şehrine bağlı Bacalan ilçesi tam olarak Türkmen sayılmaktadır.
Ve Hanekın ilçesinde Süleymaniye, Köysıncak ilçesinde yaşayan bir bölüm Bacalan baskıyla Kürtleşmişlerdir.

Kerkük'te bulunan Bacalan aileleri Türkmen milletlerine bağlı kalmaktadırlar
Türkiye’nin Diyarbakır bölgesinde yaşayan tanınan bir Türk oymağıdır, Bacalan oymağını atalarından Abdullah Paşa Baç Alan
birinci Sultan Mahmut tarafından Kermenşah, Hanekın bölgesinde idaresinde görevlenmiştir. Bacalanlar buğun Hanekın,
Türkiye, Musul, Süleymaniye ve Irak’ın birçok yerlerinde bir Türkmen oymağı olarak tanınarak yaşamaktadırlar.
Türkmen Bacavan oymağı: on altı çağda Musul şehrinin çevresinde hakanları Dönmez tarihinde 1594m ile birlikte kalarak
Bacavan ili kurmuştur, sonrada Bağdat şehrine bağlanmıştır.

Ulus, Tatar, Tataran oymağı: Türkmen boyundan olarak Tatar Türklerinden olarak bir bölümü Hamrin dağı Gökçen bölgesinde,
başka bir bölümünde Kerkük'e bağlı Diyala şehri Karatepe köyünde yaşamaktadırlar ve Türkçe konuşmaktadırlar.
Karatepe köyünde, Telafer ilçesinde Tatarlar, Tatlar diye varlıklarını sürdürmektedir,
Ayrıca Diyala şehrine başlı Türkmen Mendili, Hanekın ve Kerkük’te Karaulus oymağı ile tanınan bir ilçe bulunmaktadır.
Ve ayni bölgede Tatan köyü bulunmaktadır, Talefer bölgesinde Tatar adlı bir köyde bulunmaktadır.

Kara-Ulus'da diğer ”Moğol” Aşiretleri: Bayat-Bayad, Karalı (Karalu), Kara-Tatar,
Barak, Çöteler, Celali, İlhanlı (İlhanlu), Tatarcalı (Tatarcalu), Bahadırlı,